هدف از تفکر واگرا تولید تعداد زیادی ایده ی مختلف و متنوع درباره ی یک موضوع در کوتاه ترین زمان است. این مسئله شامل شکستن موضوع به جزئیات مختلف آن به منظور دست یابی به دیدگاهی در مورد هر یک از جنبه های مختلف آن است. تفکر واگرا، معمولاً در حالت خودانگیخته و جریان آزاد اتفاق می افتد به طوری که ایده ها به صورت تصادفی و درهم تولید می شوند. با دنبال کردن تفکر واگرا، ایده ها و اطلاعات با استفاده از تفکر همگرا سازماندهی می شوند؛ یعنی ایده های مختلف به شیوه ای ساختار یافته دوباره در کنار یکدیگر قرار می گیرند. برای شروع جلسه ی طوفان فکری اغلب این روش برای تجزیه و تحلیل شخصی و تجزیه و تحلیل موضوعی مفید است.

تجزیه تحلیل شخصی

سوالات زیر را برای کمک به کشف لیستی از ایده های ممکن، پیش از شروع طوفان ذهنی از خودتان بپرسید:

1. وقت خود را چگونه می گذرانم؟ فعالیت های من در طول یک روز معمولی چه چیزهایی هستند؟
2. دانش من در مورد چه چیزهایی است؟ محدوده تخصص من چیست؟ رشته تحصیلی من چیست؟
3. چه چیزی دوست دارم؟ سرگرمی‌های من چه چیزهایی هستند؟ علایق من کدامند؟
4. چه چیزی مرا آزار می دهد؟ دوست دارم در دنیا و یا در زندگی چه چیزی را تغییر دهم؟
5. فلسفه، عقیده یا ارزشی که بر آن پایبندم چیست؟

تجزیه و تحلیل موضوعی

سوالات زیر را به منظور کمک به اصلاح کردن و محدود کردن یک موضوع گسترده به یک موضوع خاص و متمرکز بپرسید. موضوع خود را با کلمه “چیز” جایگزین کنید.

1. چگونه چیزی را توصیف می کنید؟
2. علل بروز یک چیز، ممکن است چه چیزهای دیگری باشد؟
3. تاثیرات یک چیز چیست؟
4. در مورد یک چیز، چه مواردی اهمیت دارد؟
5. چه جزئیاتی وجود دارند که یک چیز را شامل می شوند؟
6. یک چیز چگونه تغییر کرده است؟ چرا این تغییرات اهمیت دارند؟
7. چه چیزهای شناخته و ناشناخته ای در مورد یک چیز وجود دارند؟
8. این چیز متعلق به کدام دسته از ایده ها یا موضوعات است؟
9. این چیز خوب است یا بد؟ چرا؟
10. چه نظرات یا پیشنهاداتی در مورد یک چیز دارد؟
11. جنبه های مختلفی که شما می توانید در مورد یک چیز به آنها فکر کنید کدامند؟

تکنیک هایی برای تحریک تفکر واگرا

1. طوفان فکری: طوفان فکری تکنیکی است که تولید ایده را در حالتی خلاقانه و ساختار نیافته درگیر می نماید. هدف طوفان فکری تولید بیشترین تعداد ممکن از ایده ها در کوتاه ترین زمان است. ابزار کلیدی طوفان فکری ” الهام گرفتن” از یک ایده یا استفاده از یک ایده به منظور تحریک ایده های دیگر می باشد. در طول فرایند طوفان فکری، همه ایده ها ثبت و ضبط می گردند و هیچ ایده ای رد و یا نقد نمی گردد؛ بعد از اینکه فهرستی طولانی از ایده ها به دست آمد، یک نفر می تواند باز گردد و ایده ها را به منظور ارزش گذاری و یا میزان شایستگی آنها، نقد و بررسی نماید.

2. یک مجله ایده: مجله ها راهی موثر برای ثبت و ضبط ایده هایی هستند که خود به خود بروز می کنند. با داشتن یک مجله شخص می توانید کلکسیونی از افکار و ایده ها در مورد موضوعات مختلف را داشته باشد تا بعدا آن را تبدیل به کتاب مرجعی از ایده ها نمایید. مردم اغلب درمورد زمانها و مکان های نامعمول، دیدگاه هایی دارند. با داشتن یک مجله ایده، فرد می تواند ایده هایش را ثبت نماید و سپس آنها را در مرحله پیش نویس، هنگام بهبود و سازماندهی، استفاده نماید. مجله ی ایده ی خودتان را با خلاقیت بسازید. این مجله می تواند به صورت فیزیکی شامل عکس، نوشته، نقاشی، اسکیس و هر آنچیزی که شما با آن راحت هستید باشد و یا به صورت دیجیتال و شامل صوت و متن و … ولی مجله ی فیزیکی که با دست خودتان آن را می سازید به شدت به رشد خلاقیت شما کمک خواهد کرد.

3. نوشتن آزاد: در زمان نوشتن آزادانه، فرد در مورد موضوعی خاص تمرکز می نماید و در زمان کوتاهی بی وقفه در مورد آن موضوع می نویسد. هدف این است که بدون وقفه به منظور ویرایش و یا تجدید نظر، هر چیزی که حول آن مساله به ذهنتان خطور می کند را یادداشت نمایید. این می تواند به شما کمک کند تا در زمانی کوتاه افکار مختلفی را در مورد یک موضوع تولید نمایید که بعدا می توانند دوباره با استفاده از الگویی منظم ساختارسازی و سازماندهی شوند. مهم فقط نوشتن است نه چیزی که می نویسید. به عبارتی در این روش کیفیت مهم است و نه کمیت.

4. نقشه ذهنی یا موضوعی: نقشه فکری یا موضوعی کمک می کند تا ایده هایی که در طول فرایند طوفان فکری تولید می شوند در نقشه و یا تصویری واضح قرار بگیرند تا ارتباطشان با یکدیگر مشخص شود. این کار با یک موضوع و یا ایده اصلی آغاز می شود و سپس شاخه هایی از آن ایده اصلی خارج میشوند که قسمت ها و یا جنبه های مختلفش را نشان می دهند. این یک تصویر و یا نقشه را در مورد موضوع می سازد تا نویسنده بتواند در آینده برای بهبود موضوع از آن استفاده نماید. برای مثال، یک موضوع می تواند چهار شاخه داشته باشد (موضوعات فرعی) و هر کدام از آن چهار شاخه خود می تواند دارای دو شاخه باشد. (زیر مجموعه موضوعات فرعی).

نکته: اینها هم تفکر واگرا و هم تفکر همگرا را شامل می شود.